زندگی مجموعه­ ای از چالش های مختلف است. مهارت حل مسئله به افراد کمک می­کند تا در هنگام رویارویی با این چالش ها به تفکر پرداخته و منطقی­ ترین راه­ حل را برای مقابله با تجارب استرس­ زا برگزینند. این مهارت هم در زمینه زندگی فردی و هم در زندگی شغلی ما از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در ادامه ابتدا روش کلی حل مسئله مورد بررسی قرار می گیرد و سپس نکاتی در مورد مهارت تصمیم گیری در زندگی شغلی بیان می شود.

مطالعات نشان­ داده­ اند افرادی که با مهارت حل مسئله آشنا بوده و آن را درزندگی روزمره­ شان به کار می­ بندند، استرس و فشار روانی کمتری را در زندگی تجربه می­ کنند.

برای حل هر مسئله بایستی 7 مرحله زیر را طی کرد:

1- پذیرش موقعیت

پذیرش مشکل و احساس مسئولیت نسبت به آن نخستین مرحله حل مسئله است. اکثر افراد هنگام رویارویی با مشکلات دچار استرس می­ شوند و به جای اینکه مشکل را به شکل یک چالش قابل حل در نظر بگیرند، آن را یک فاجعه غیر قابل تحمل می­ بینند و به همین دلیل حتی قادر به فکر کردن راجع به ابعاد مشکل نیستند. یک تکنیک مؤثر در چنین شرایطی این است که برای دقایقی خود را خارج از موقعیت پیش­آمده فرض کنیم و تصور کنیم که این مسئله برای دوست یا همکار ما ایجاد شده است. در این صورت هیجان و استرس ایجاد شده را بهتر تحمل می­ کنیم و می­ توانیم به بررسی مسئله و راه­ حل­ های آن بپردازیم.

در هنگام مواجهه با مشکل برای غلبه بر استرس و هیجان ایجاد شده برای دقایقی خود را خارج از موقعیت پیش­ آمده فرض کنید.

2- تعریف مشکل

پس از پذیرش موقعیت پیش­آمده باید مشکل به دقت تعریف شود و هرگونه ابهامی برطرف شود. در این مرحله باید برای شفاف­ سازی هرچه بیشتر به سؤالات زیر پاسخ دهیم:

• مشکل کجا ایجاد شده است؟
• چرا ایجاد شده است؟
• چطور ایجاد شده است؟
• چه زمانی رخ داده است؟
• چه کسانی درگیر آن هستند؟

در مرحله بارش ذهنی، تمامی راه حل ها حتی راه حل های غیرمنطقی، تخیلی و جادویی را یادداشت کنید.

3- بارش فکری راه­ حل­ ها

در این مرحله باید تمام راه­ حل­ هایی که به ذهن می­ رسد را یادداشت کنید، حتی اگر این راه­ حل­ ها غیرمنطقی، ساده­ لوحانه و یا تخیلی باشند. برای مثال تبدیل شدن خودرو به یک خودرو پرنده هم می­ تواند به عنوان یکی از راه حل ها یادداشت شود. زیرا تکنیک بارش فکری بر این پایه استوار است که “کمیت” تولید “کیفیت” می کند. لذا هرچه تعداد راه­ حل های پیشنهادی بیشتر باشد امکان یافتن راه حل های با کیفیت هم بیشتر می شود.

4- تصمیم گیری

در این مرحله بهترین راه حل از میان راه حل های مرحله پیش انتخاب می شود. ابتدا راه حل های غیر اجرایی را از لیست حذف می کنیم، سپس با استفاده از مهارت تصمیم گیری بهترین راه حل را انتخاب می کنیم.

5- طرح ریزی برای اجرای بهترین راه حل

پس از انتخاب بهترین روش برای حل مشکل، باید برای به اجرا درآوردن آن طرح ریزی کنید. طرح ریزی برای عمل می تواند به شما کمک کند تا قبل از به عمل درآوردن راه حل، آن را مرور کنید.

6- اجرای راه حل انتخاب شده

در هنگام اجرای راه حل انتخاب شده دقت کنید که فرآیند همانگونه که طرح ریزی کرده بودید پیش برود.

7- ارزیابی نتایج اجرای راه حل

پس از اجرای راه حل باید نتایج حاصل، مورد ارزیابی قرار گیرد. در صورتی که مشکل با استفاده از این روند حل شده باشد فرآیند حل مسئله پایان می یابد، در غیر این صورت باید به مرحله تصمیم گیری بازگشته و از لیست راه حل ها، گزینه دیگری را انتخاب کرد.

به منظور حل مؤثر مسئله، مهارت های کلیدی دیگری نیز مورد نیاز است. برخی از این مهارت ها عبارتند از:تصمیم گیری: همانگونه که اشاره شد، مهارت تصمیم گیری یک مهارت مورد نیاز در روند فرآیند حل مسئله است.خلاقیت( تفکر خلاقانه): در صورتی که مسئله پیش رو یک مسئله جدید باشد و از قبل تجربه­ای در خصوص حل آن نداشته باشید، تفکر خلاقانه در مرحله بارش ذهنی برای حل سیستماتیک مسئله می­تواند بسیار مفید باشد.

مهارت تحقیق: تحقیق راجع به مسئله به شما کمک می­کند تا مسئله را بهتر بشناسید و راجع به آن اطلاعات بیشتری جمع آوری کنید. این تحیقق ممکن است یک جستجوی ساده در گوگل باشد و یا یک تحقیق دقیقتر. در هر صورت یادگیری متدهای تحقیق، به ویژه جستجو در اینترنت می تواند در حل مسائل کارگشا باشد.

هوش هیجانی: در فرآیند حل مسئله بایستی تاثیرات مختلف راه حل اتخاذ شده بر خود و دیگران را مورد بررسی قرار دهید. هوش هیجانی به شما این امکان را میدهد که احساسات خود و دیگران را بهتر درک کنید، لذا افزایش هوش هیجانی به شما کمک می کند تبعات روانی راه حل انتخاب شده بر خود و دیگران را بهتر بشناسید

خواه شما در مرحله کاریابی باشید و یا در حال حاضر استخدام شده باشید، بهبود مهارت های حل مسئله و توانایی های مرتبط با آن، به شما کمک خواهد کرد که نامزد مناسبی برای استخدام و یا کارمندی قوی باشید.

نکات زیر به شما کمک می کند تا مهارت تصمیم گیری خود را در زمینه شغلی افزایش دهید:

دانش فنی بیشتری در حوزه کاری خود کسب کنید: هرچه دانش فنی شما بیشتر باشد، حل مسائل برای شما ساده­ تر خواهد بود.

به دنبال یافتن فرصت هایی برای حل مشکل باشید: خودتان در موقعیت های جدید قرار بدهید، در این صورت با چالش های بیشتری رو به رو می شوید و می توانید مهارت حل مسئله را تمرین کنید. به دنبال یافتن فرصت های جدید برای انجام پروژه های داوطلبانه در تیم خود یا در تیم های  دیگر و یا حتی در خارج از محل کار و برای یک سازمان دیگر باشید. برای خود مانورهای حل مسئله برگزار کنید: تمرین کردن نقش مهمی در ارتقای هر مهارتی از جمله مهارت حل مسئله دارد. با جستجو در اینترنت می توانید سناریوهای حل مسئله برای حوزه کاری خود را بیابید و تمرین کنید. به عنوان مثال، در حوزه خدمات مشتری، شما ممکن است یک سناریو مانند “چگونه شما با یک مشتری عصبانی رفتار می کنید؟” را بیابید. یا “وقتی مشتری تقاضای تخفیف میکند شما چگونه پاسخی می دهید؟”. تمرین کردن چنین موقعیت های متداولی در حوزه کاری شما، به شما این امکان را می دهد تا در هنگام مواجهه با چنین مسائلی سریعتر و درست تر عمل کنید.

مشاهده کنید دیگران چگونه مسائل را حل می­کنند: در اطراف همه ما افرادی وجود دارند که در حل مسائل مهارت دارند. با مشاهده نحوه مواجهه این افراد با مسئله و چگونگی حل آن می ­تواند به ما کمک کند تا به صورت تجربی مهارت حل مسئله خود را بهبود ببخشیم.

منبع: مهارت تصمیم گیری، دکتر علیرضا جزایری و سید علی سینا رحیمی